Ο νόμος Τοκβίλ - μέρος α': Τις εξεγέρσεις τις γεννάει η πρόοδος

Alexis de Tocqueville, 1805-1809 [1]

 

 Μια κοινωνία φθείρεται τόσο περισσότερο, όσο περισσότερα προβλήματα επιλύει και η μακροζωία της τόσο περισσότερο εξασφαλίζεται όσα λιγότερα επιλύει. Μια περίφημη ενέργεια του Τοκβίλ – και σ’ αυτήν την περίπτωση η μεταγενέστερη ιστορία τον δικαίωσε – είναι το ότι παρατήρησε ότι μια κοινωνία μάχεται τόσο περισσότερο εναντίον της εξουσίας, όσο το επίπεδο ικανοποιήσεως των αναγκών της είναι περισσότερο υψηλό. Με άλλα λόγια, οι διεκδικήσεις γίνονται περισσότερο επιθετικές όταν έχουν ήδη στεφθεί από μεγάλη επιτυχία, και κυρίως όταν η ελπίδα να κατακτηθούν συνεχώς μεγαλύτερα πλεονεκτήματα δεν φαίνεται μάταιη, γεγονός το οποίο προϋποθέτει μια ουσιώδη εμπειρία ευημερίας και ελευθερίας … Εν ολίγοις δεν είναι η στασιμότητα και η οπισθοδρόμηση που γεννούν τις εξεγέρσεις, αλλά η πρόοδος, επειδή αυτή δημιούργησε τα αγαθά, χάρη στα οποία οι εξεγέρσεις δεν είναι πια μάταιες.

      Αυτός ο «νόμος» του Τοκβίλ χρειάζεται μια μικρή παραλλαγή, επειδή φυσικά υπάρχουν εξεγέρσεις που ξεκινούν από την αθλιότητα, αν και, ιδίως στον τρίτο κόσμο, οι επαναστάσεις συχνά αρχίζουν με την έναρξη του εκσυγχρονισμού και της βελτιώσεως και από την πεποίθηση ότι υπάρχουν τα μέσα για να ζήσει ο κόσμος καλύτερα. Οφείλουμε όμως να παραδεχθούμε ότι ο νόμος μοιάζει περισσότερο έγκυρος, όσο οι κοινωνίες είναι πιο περίπλοκες και συνομιλούν χωρίς φόβο με ένα κράτος και μια διοίκηση που είναι υπερτροφικά, που θεωρούνται ή είναι αποτελεσματικά και αγκυροβολημένα στη δημοκρατική παράδοση. Αυτό συμβαίνει επειδή ο νόμος απαιτεί να μπορεί η πολιτική θέληση της κοινωνίας να αντιπαρατεθεί στο κράτος, δηλαδή στην πραγματικότητα να γίνει πιο ισχυρή από αυτό …

Jean-Francois Revel, Πως οι δημοκρατίες εξαφανίζονται (ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΥΡΩΕΚΔΟΤΙΚΗ, 1984, σελ. 27-28).

 

Πηγή: http://axia-logou.blogspot.gr/2012/09/blog-post_7088.html

__________________

 

[1] Γάλλος ιστορικός και πολιτικός, ο Alexis de Tocqueville γεννήθηκε στο Παρίσι το 1805 και πέθανε στις Κάννες το 1859. Μέλος του Δικαστικού Σώματος, στα χρόνια της Παλινόρθωσης της Μοναρχίας, επιφορτίστηκε από την κυβέρνηση με τη μελέτη του σωφρονιστικού συστήματος των ΗΠΑ. Το ταξίδι του στις ΗΠΑ κατέληξε στη συγγραφή του μνημειώδους έργου του "De la democratie en Amerique" (1835-1840) [στα ελληνικά: "Η δημοκρατία στην Αμερική", μτφρ.: Μπάμπης Λυκούδης. εισ.: Γιώργος Μανιάτης, εκδόσεις Στοχαστής]. Το έργο αυτό εξακολουθεί να θεωρείται, και μάλιστα στην Αμερική, η πλέον διεισδυτική και προφητική ανάλυση του αμερικανικού πολιτισμού.
Ακαδημαϊκός (1841), βουλευτής και στη συνέχεια υπουργός Εξωτερικών (1849), αποσύρθηκε από την πολιτική ζωή το 1851, μετά το πραξικόπημα του Λουδοβίκου Βοναπάρτη, και αφιέρωσε τη ζωή του στη συγγραφή ιστορικών μελετών με αποκορύφωμα το άλλο περίφημο έργο του "L' ancien regime et la revolution (1856). Πεπεισμένος ότι η δημοκρατική ιδέα, δηλαδή η ισότητα, αποτελεί αναπόφευκτο γεγονός που σηματοδοτεί το οριστικό τέλος της αριστοκρατίας από την οποία ο ίδιος προερχόταν, ο Τοκβίλ προσπάθησε να βρει τους τρόπους με τους οποίους η ελευθερία θα μπορούσε να συνδυαστεί με τη δημοκρατία. Για τον Τοκβίλ, από τη δημοκρατία μπορεί να προκύψει ένας φοβερός κίνδυνος· είναι δυνατόν, στο όνομα της λαϊκής βούλησης, το Κράτος να συντρίψει κάθε ελευθερία. Για να αποφευχθεί αυτός ο κίνδυνος δεσποτισμού της πλειοψηφίας εις βάρος των μειοψηφιών απαιτούνται μέτρα ταυτοχρόνως πολιτικά (αποκέντρωση, ελευθερία του Τύπου, ενίσχυση των τοπικών ελευθεριών), κοινωνικά (ανάπτυξη των σωματείων) και νομικά (ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας). Η επιχειρηματολογία του Τοκβίλ, η οποία στηρίζεται στη μελέτη των ιστορικών γεγονότων, ακολουθεί μια μέθοδο που θυμίζει τον Μοντεσκιέ, με τον οποίο ο Τοκβίλ συγγενεύει χάρη στην αυστηρά επιστημονική λογική του αλλά και στο λιτό και σαφές ύφος του.
(Λεξικό "Le Petit Robert").
Πηγή: http://www.biblionet.gr/author/33494/Alexis_de_Tocqueville .